W roku 2002 Szkoła Podstawowa w Czarnej obchodziła 50 rocznicę swego istnienia w obecnym budynku, jednak historia szkolnictwa w Czarnej jest znacznie starsza i sięga roku 1909.
        Oto zarys historii Szkoły Podstawowej w Czarnej z uwzględnieniem najważniejszych wydarzeń i osób z nim związanych. Powstał w oparciu o kroniki parafialne, kroniki szkolne z lat 1945 - 2002 oraz istniejąca dokumentację szkolną.

Szkolnictwo w Czarnej w latach 1909 - 1949

        Początki funkcjonowania Szkoły w Czarnej sięgają 1909 roku. Wtedy to, jak podają kroniki parafialne, 1 października w pomieszczeniach istniejącego już kościoła uruchomiono pierwszą placówkę oświatową w dziejach wsi. Jej kierowniczką została siostra zakonna Laurencja Piekarska, która funkcję tę pełniła do 1930 roku. Były to lata trudne dla oświaty. Skomplikowana sytuacja polityczna okresu pierwszej wojny światowej i początków odradzającej się państwowości polskiej, a co za tym idzie brak środków finansowych uniemożliwiały praktycznie jakiekolwiek działania zmierzające do poprawy warunków lokalowych szkoły.
        Pewna zmiana nastąpiła dopiero w 1927 roku, kiedy to na potrzeby Szkoły zaadoptowano dwa pomieszczenia w nowo powstałym Domu Gromadzkim. Taki stan rzeczy istniał do końca II Rzeczypospolitej oraz w okresie okupacji. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Szkoła w Czarnej wznowiła zajęcia w dniu 4 października 1945 roku. Było to możliwe dzięki staraniom ówczesnego sołtysa oraz kierownictwa Jana i Zofii Patyków, którzy doprowadzili do remontu istniejących pomieszczeń szkolnych. Jego wynikiem było oddanie dwóch sal lekcyjnych, trzecią w dalszym ciągu szkoła wykorzystywała przy kościele w dawnej ochronce. W oparciu o taką bazę lokalową prowadzono zajęcia aż do roku 1952. Do szkoły uczęszczały dzieci i młodzież z Czarnej, Jaźwin i Borowej. Nauka zorganizowana była w siedmiu oddziałach klasowych. Jak podaje kronika szkoły, nad edukacją 308 uczniów (w roku szkolnym 1946/1947), czuwało 6 nauczycieli. Zajęcia trwały od 7 do 17.

Szkoła w latach 1949 - 2002

        Istotne dla Szkoły zmiany nastąpiły w 1949 roku kiedy to jej ówczesny kierownik Władysław Kępa (pełniący tę funkcję od września 1947) uzyskał plac pod budowę nowej Szkoły dzięki wywłaszczeniu żydowskiego właściciela parceli (o powierzchni 1ha) Lejby Kampfa. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto budowę. W 1951 roku ukończono parter. Dużą pomocą w pracach budowlanych była działalność Komitetu Budowy Szkoły, w ramach którego szczególnie wyróżnili się: Bronisław Tryba, Adam Knych, Władysław Kruk, Stanisław Sroka, Ludwik Skrzyniarz, Józef Kubicki, Stanisław Pluta. To m. in. ich zaangażowanie doprowadziło do szybkiego ukończenia inwestycji.
        Już 17 sierpnia 1952 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowego budynku Szkoły Podstawowej w Czarnej. Znalazło się w nim 17 sal lekcyjnych, 3 pomieszczenia dla przedszkola oraz mieszkania dla nauczycieli. We wrześniu 1953 roku oddano do użytku salę gimnastyczną, a także zgromadzono materiały niezbędne do wykonania ogrodzenia placu szkolnego.
        W takiej oto zmienionej, optymistycznie nastrajającej rzeczywistości, przy pełnej obsadzie pedagogicznej liczącej 7 osób rozpoczął się rok szkolny 1954/1955. Był to rok poprzedzający czas wielkich (tak przynajmniej wtedy sądzono) przemian społeczno- politycznych w kraju. W dziejach natomiast szkoły rok 1956 zapisał się w sposób szczególny dzięki najwyższemu od zakończenia wojny wskaźnikowi zapisów do klasy pierwszej, który wyniósł 52 uczniów. Oprócz wyraźnej poprawy warunków lokalowych, zatrudnienia wykwalifikowanej kadry nastąpiło znaczące podniesienie jakości i skuteczności procesu nauczania, na co niewątpliwie duży wpływ miało uzyskanie przez szkołę w 1957 roku pierwszych środków audiowizualnych. Dopełnieniem modernizacji bazy materialnej i infrastruktury szkoły było przeprowadzenie w 1958 roku elektryfikacji budynku i zakończenie budowy ogrodzenia.
        W ciągu następnych kilku lat Szkoła wzbogaciła się o nowe pracownie, m.in. do fizyki i robot ręcznych, a także o sprzęt i pomoce dydaktyczne niezbędne do prawidłowego przebiegu procesu nauczania. Dodać należy procesu przedłużonego, od roku szkolnego 1966/67, o klasę ósmą.
        Rok 1968 przyniósł zmianę na stanowisku kierownika szkoły. Władysława Kępę (przeszedł na emeryturę), człowieka który wniósł niewątpliwie ogromny wkład w proces organizacji oświaty w Czarnej, zastąpił nowy kierownik Stanisław Knych. Przejął on placówkę jak na owe czasy nowoczesną, w miarę dobrze wyposażoną, prezentującą zadowalający poziom w zakresie działań dydaktycznych i wychowawczych.
        Cztery lata później nastąpiła istotna zmiana w systemie organizacji szkolnictwa podstawowego. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 13 XII 1972 roku utworzono Zbiorcze Szkoły Gminne. Placówka taka powstała w Czarnej w 1973 roku, a jej dyrektorem został dotychczasowy kierownik Szkoły w Czarnej Stanisław Knych. Jako Gminny Dyrektor Szkół stał się jednocześnie przełożonym wszystkich, związanych ze szkolnictwem, pracowników pedagogicznych, administracyjnych i gospodarczych z terenu gminy. Tak więc kolejny rok szkolny rozpoczęto w nowej rzeczywistości. W związku z dowozem dzieci z Jaźwin i Borowej uruchomiono świetlicę szkolną, której kierowniczką została Anna Pyzińska oraz stołówkę. Zwiększyła się także liczba uczniów (do 394) i nauczycieli. Ówczesne grono liczyło 21 pedagogów. Zorganizowano również oddział specjalny (dla dzieci częściowo upośledzonych) w klasie V i uzawodowiony w klasie VII.
        W tym okresie w szkole prężnie działali rodzice. Z ich składek zakupiono wiele pomocy naukowych, elementów wyposażenia sal lekcyjnych, fundowano nagrody i dyplomy dla wyróżniających się uczniów, kupowano książki do biblioteki. Szkolna biblioteka, którą prowadziła Maria Tomasiewicz, a następnie Lila. Knych, była wtedy najlepiej zaopatrzoną biblioteką w gminie. Ważne uzupełnienie procesu dydaktycznego, w tych latach, stanowiły koła przedmiotowe. Adresowane głównie do uzdolnionej młodzieży, przygotowywały ją do olimpiad i konkursów przedmiotowych. Efektem tych działań była liczna grupa laureatów, zarówno eliminacji okręgowych, jak i co najważniejsze, stopnia wojewódzkiego.
        Kontynuowano także tradycję corocznych obozów wędrownych w miesiącach wakacyjnych. Dzięki nim uczniowie zwiedzili m.in.: Pomorze Gdańskie, Tatry, Pieniny, Góry Świętokrzyskie, Bieszczady. W Szkole funkcjonowały drużyna zuchowa i harcerska, spółdzielnia uczniowska "Promyk", Szkolna Kasa Oszczędności , Liga Ochrony Przyrody, Szkolny Klub Sportowy i szkolne koło Polskiego Czerwonego Krzyża. Ożywioną działalność prowadził także Samorząd Uczniowski, który wydawał własne pismo.
        Podobnie jak w latach poprzednich Szkoła w Czarnej posiadała znaczące osiągnięcia sportowe, w tym okresie szczególnie w zawodach "młodzików" w lekkiej atletyce na szczeblu wojewódzkim oraz w Ogólnopolskiej Spartakiadzie Młodzieży.
        Lata siedemdziesiąte i początek osiemdziesiątych to także w dziejach Szkoły czas poważnych remontów i inwestycji, które w sposób zasadniczy przyczyniły się do jej modernizacji i poprawy funkcjonalności. W okresie tym wykonano m. in. instalację wodno- ściekową i osadnik ścieków, wymieniono podłogi, dobudowano po obu stronach klatki schodowej pomieszczenia na toalety, wykonano nadbudowę nad salą gimnastyczną, instalacje centralnego ogrzewania, poprawiono elewację, a także dzięki wsparciu rodziców chodniki betonowe i asfaltowe boisko do gry w koszykówkę. Wszystkie te prace nie byłyby możliwe bez dobrej współpracy ówczesnego dyrektora Stanisława Knycha i Komitetu Rodzicielskiego kierowanego przez Józefa Grzyba, a przede wszystkim ich dużego zaangażowania w działania na rzecz rozwoju Szkoły.
        Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek dziewięćdziesiątych to w historii Szkoły czas licznych zmian kadrowych. W 1985 roku w związku z objęciem funkcji Gminnego Inspektora Szkół przez Stanisława Knycha dyrektorem Szkoły została Władysława Para - nauczycielka geografii związana ze Szkołą od początku lat pięćdziesiątych. Następnie przez rok, (w latach 1988-89) stanowisko to piastowała Bożena Mądro ucząca wtedy języka rosyjskiego. Dwa kolejne lata to powtórne zarządzanie Szkołą przez Stanisława Knycha.
        Na początku 1991 roku Stanisław Knych zakończył pracę w zawodzie nauczycielskim. Odchodząc na emeryturę pozostawił Szkołę odnowioną, zadbaną, prezentującą wysoki poziom nauczania i wychowania, z dobrze wykwalifikowaną kadrą pedagogiczną i uczniami odnoszącymi liczne sukcesy zarówno na niwie nauki jak i sportu.
        Od 1 września 1991 roku funkcję dyrektora przejęła dotychczasowa wicedyrektor Jolanta Kwapniewska - Ostręga, która pełniła ją do 1 września 2002 roku., wspomagana przez wicedyrektor Wiesławę Skrzyniarz.
        Lata dziewięćdziesiąte przyniosły istotne zmiany zarówno w systemie organizacji procesu dydaktycznego jak i strukturze i zasadach funkcjonowania Szkoły. W oparciu o nowe regulacje prawne Szkoła uzyskała większą samodzielność (gwarantował jej to statut uwzględniający jej specyfikę), utworzono Radę Szkoły - forum współpracy władz szkolnych i rodziców, wprowadzono nową skalę ocen, minima programowe, możliwość nauczania języków zachodnich i informatyki oraz przywrócono po ponad trzydziestu latach nauczanie religii. Nowymi twarzami, które się pojawiły w szkole byli: ks. Stanisław Biernat, proboszcz miejscowej parafii oraz wikariusze: ks. Andrzej Ślusarz, ks. Tadeusz Wszołek.
        Jednak najistotniejszą, zmianą było przejęcie Szkoły z dniem 1 stycznia 1995 roku przez Gminę Czarna, która stała się tym samym organem prowadzącym odpowiedzialnym za sprawy kadrowe i ekonomiczne Szkoły. Z kolei wejście w życie 1 września 1999 roku reformy systemu oświaty spowodowało, oprócz pojawienia się nowego etapu w cyklu kształcenia - gimnazjum, także skrócenie czasu trwania nauki w szkole podstawowej. Edukacje podzielono w niej na dwie fazy: nauczanie zintegrowane w klasach 1-3 i nauczanie blokowe w klasach 4-6.
        Wspomniany powyżej okres lat dziewięćdziesiątych to także czas remontów, a co najważniejsze budowy nowoczesnej, połączonej ze szkołą hali sportowej, której uroczyste otwarcie nastąpiło w dniu 8 czerwca 2002 roku.
        Ostatnia dekada XX wieku w dziejach Szkoły to również wytężona praca grona pedagogicznego wspieranego przez rodziców, których głównym celem było ciągłe podnoszenie jakości i skuteczności działania tej jakże ważnej dla lokalnej społeczności placówki oświatowej. Dlatego też dużą wagę przywiązywano do wprowadzania innowacji pedagogicznych, działalności wychowawczej, udziału w ogólnopolskich programach i konkursach edukacyjnych oraz tradycyjnie w olimpiadach, konkursach przedmiotowych i zawodach sportowych.
        Wyrazem tego było m. in.: wprowadzenie klas autorskich w nauczaniu początkowym; przystąpienie do programu "Czysta Wisła" opartego na zastosowaniu wyników szkolnego monitoringu środowiska w procesie nauczania (koordynująca Wiesława Skrzyniarz); przeprowadzenie cyklu lekcji w klasach młodszych poświęconych edukacji regionalnej, podczas których realizowano program poszerzony o treści etnograficzne; uzyskiwanie przez uczniów tytułów laureatów i finalistów w konkursach przedmiotowych na szczeblu wojewódzkim, nagroda w ogólnopolskim konkursie Vision Film Distribution Company za najlepsze wypracowanie związane z poematem "Pan Tadeusz" i jego filmową adaptacją, zorganizowanie w roku szkolnym 1999/2000 w formie imprezy środowiskowej "Dnia Europejskiego", który nie tylko, że spotkał się z żywym zainteresowaniem władz oświatowych i mediów, ale także był niewątpliwie wydarzeniem pionierskim w zakresie kształcenia europejskiego; sukcesy uczniów w zawodach szachowych, oraz w Turnieju Wiedzy o Bezpieczeństwie w Ruchu Drogowym, w którym uczniowie oprócz sześciokrotnego zwycięstwa na szczeblu powiatowym i trzykrotnego na wojewódzkim zajmowali kilkakrotnie wysokie lokaty w finale ogólnopolskim
        W tym czasie do Szkoły uczęszczało 332 uczniów podzielonych na 13 oddziałów. Na terenie Szkoły funkcjonowały: Klub Europejski, koła: plastyczne, rowerzystów, teatralne, zespół wokalno - muzyczny. Prowadzone były także zajęcia z gimnastyki korekcyjnej i pływania. Działały również: Samorząd Uczniowski, Spółdzielnia Uczniowska i drużyna harcerska (powstała na bazie założonej w 1996 r. drużyny zuchowej "Mali etnografowie"). Jak więc wynika z powyższych uwag lata dziewięćdziesiąte i początek nowego wieku przyniosły kilka istotnych zmian w procesie dydaktyczno - wychowawczym przy jednoczesnej kontynuacji metod i form pracy, które stosowane od lat przynosiły wymierne efekty. Te zmiany to: intensyfikacja nauczania języków obcych i informatyki, wprowadzenie edukacji europejskiej i ekologicznej oraz wychowania komunikacyjnego i regionalizmu. Podobnie jak w latach ubiegłych podejmowano działania zmierzające do przezwyciężenia problemów związanych z wychowaniem młodego pokolenia m. in. poprzez szkolenia nauczycieli i realizację programów profilaktycznych.
        Rok 2001/2002 to ostatni rok funkcjonowania Szkoły jako samodzielnej placówki, gdyż w wyniku połączenia Szkoły Podstawowej i Gimnazjum powstał Zespół Szkół. Wraz z restrukturyzacją szkół nastąpiła również zmiana na stanowisku dyrektora. Dotychczasową dyrektor Jolantę Kwapniewską-Ostręgę, która była niewątpliwie inspiratorką i współautorką wielu wspomnianych powyżej zmian i sukcesów Szkoły, zastąpiła Marta Markowicz.
        Od 1996 roku, w Czarnej organizowane jest Święto Szkoły, Szkoły, która działała, działa i z pewnością będzie działać dla dobra i ku pożytkowi lokalnej społeczności jako jedna z najbardziej znaczących, oświatowych i kulturotwórczych instytucji naszej "małej ojczyzny".
        Zespół Szkół w Czarnej rozpoczął swoją działalność we wrześniu 2002r. Powstał on w wyniku połączenia szkoły podstawowej i gimnazjum. Nauka odbywa się w starym budynku szkolnym oraz w nowym obiekcie z okazałą halą sportową.

KADRA KIEROWNICZA W LATACH 1909 - 2002

      1.1909 - 1930 Piekarska Laurencja (siostra służebniczka)
2.1930 - 1939 Patyk Jan
3. Lata okupacji Graniczka Józef
4.1945 - 1947 Patyk Zofia
5.1947 - 1968 Kępa Władysław
6.1968 - 1985 mgr Knych Stanisław
                       wicedyrektor - mgr Cisło Jadwiga
                       wicedyrektor - mgr Pietras Stanisława
7.1985 - 1988 Para Władysława
                       wicedyrektor - mgr Ślusarczyk (Górka) Barbara
                       wicedyrektor - mgr Paluszczak (Grdeń) Kazimiera
8.1988 - 1989 mgr Mądro Bożena
                       wicedyrektor - mgr Górka (Krupa) Halina
9.1989 - 1991 mgr Knych Stanisław
                       wicedyrektor - mgr Kwapniewska Jolanta
10.1991 - 2002 mgr Kwapniewska-Ostręga Jolanta
                         wicedyrektor - mgr Skrzyniarz Wiesława